Làm thế nào để đỡ người leo núi đúng cách là một kỹ năng cần thiết nhất khi leo núi, bởi vì khi người leo núi bị ngã, hoàn toàn phải dựa vào kỹ năng của người đỡ để đảm bảo an toàn. Đó là một mối quan hệ tin tưởng tuyệt đối giữa người leo núi và người đỡ.
Nội dung
Mặc dù việc đỡ nghe có vẻ đơn giản, nhưng có rất nhiều cách mà một người đỡ có thể khiến người leo núi cảm thấy an toàn và yên tâm hơn. Một người hỗ trợ tốt sẽ làm cho người leo núi biết rằng họ đang được chăm sóc tốt, cho họ sự tự tin để tập trung vào không có gì ngoài việc leo lên. Bài viết này là tất cả những kiến thức về làm thế nào để đỡ tốt, có trách nhiệm và an toàn.
Thông thường, mỗi người leo núi sẽ cố gắng bám thật chặt vào mặt đá hoặc tường leo núi trong, nhưng họ vẫn sẽ có một đối tác thực hiện vai trò quan trọng dưới mặt đất. Những người đỡ này khéo léo xử lý sợi dây và bạn có thể an tâm dựa vào nếu vô tình bị ngã hoặc mỗi khi có nhu cầu.
Belaying là một kỹ năng cơ bản mà các lớp học leo núi sẽ dạy đầu tiên và được hướng dẫn từ một giáo viên có trình độ là điều cần thiết. Bên dưới bao gồm những điều cơ bản của việc đỡ với neo trên đỉnh, nhưng không có nghĩa là chúng có thhể thay thế việc học thực hành.
1. Kỹ thuật đỡ khi leo núi (belaying) là gì?
Đối với hầu hết các cuộc leo núi với dây thừng, có một người leo núi và một người đỡ, được buộc vào dây đai bảo hộ và kết nối bằng một sợi dây leo núi. Khi người leo núi lên cao, người đỡ (belayer) sẽ nhã dây dần dần, tùy thuộc vào vị trí người leo núi, và luôn sẵn sàng để đỡ bạn bất cứ lúc nào. Những người đỡ sử dụng một thiết bị hãm dây để đỡ người leo núi bị ngã, và để hạ một người leo núi từ trên cao xuống dễ dàng hơn.
Các bước chính trong việc học cách đỡ với neo trên đỉnh bao gồm:
- Chuẩn bị thiết bị
- Thiết lập
- Giao tiếp
- Kỹ thuật
2. Chuẩn bị thiết bị để đỡ
Khi bạn tham gia lớp học đỡ, thường là dây thừng, dây đai bảo hộ, mũ bảo hiểm (nếu leo ngoài trời), khóa carabiner, thiết bị hãm dây và giày leo núi đều được cung cấp hoặc cho thuê. Kiểm tra với người hướng dẫn leo núi của bạn để xem bạn có cần mang thêm dụng cụ nào không.
Các loại thiết bị hãm dây
Thiết bị h hãm dây của bạn được sử dụng để quản lý độ chùng / căng dây, đỡ một người bị ngã và hạ thấp đối tác leo núi của bạn. Hai loại thiết bị hãm dây chính là ống và phanh trợ lực.
Bài viết này bao gồm thiết bị hãm dây với một thiết bị hình ống. Kỹ thuật đỡ khác nhau vì nhiều lý do. Nếu bạn chọn một loại thiết bị khác với loại thiết bị ban đầu bạn được dạy sử dụng, thì bạn phải học và thực hành các kỹ thuật với thiết bị mới đó. Mặc dù đỡ với neo trên đỉnh cơ bản là tương tự trên nhiều thiết bị, với một vài chi tiết khác nhau. Và việc đỡ một người leo núi tự do có thể khá khác biệt, đặc biệt là trên một thiết bị hỗ trợ phanh.
3. Thiết lập thiết bị đỡ
Trong khi người leo núi liên kết với dây đai bảo hộ bằng nút thắt hình 8, bạn cần thực hiện một số bước:
Đóng thiết bị hãm dây bằng cách buộc một nút chặn ở cuối sợi dây. Điều này đảm bảo đầu dây của bạn sẽ không bao giờ đi qua hoàn toàn qua thiết bị hãm dây, và thả người leo núi an toàn.
Khi người leo núi nặng hơn bạn nhiều, cũng nên xem xét việc buộc vào một mỏ neo trên mặt đất. Các mỏ neo trên mặt đất cũng đáng để xem xét, bất cứ khi nào bạn buộc thiết bị hãm dây vào một nơi không lý tưởng: ví dụ, nơi bạn có một vật cản giữa bạn và bức tường chẳng hạn.
Thiết lập thiết bị hãm dây bằng cách trượt một sợi dây qua ống gần bàn tay chiếm ưu thế của bạn. Mặc dù nhiều thiết bị hãm dây là đối xứng, một số thiết bị có bề mặt bên trong với rãnh ở một bên của mỗi ống. Điều này cung cấp thêm ma sát để đỡ một người leo núi nặng hơn hoặc để hãm vào một sợi dây mỏng hơn hoặc trơn hơn bình thường.
Đính kèm một khóa carabiner, phải đi qua cáp thiết bị hãm dây, cũng như vòng lặp trên đai bảo hộ của bạn. Để tránh làm căng cáp trên thiết bị hãm dây của bạn, hãy đảm bảo rằng dây cáp không xuyên qua cáp. Sau đó khóa carabiner lại.
4. Thực hiện kiểm tra an toàn
Trước khi leo núi, người leo núi và người đỡ luôn kiểm tra kỹ lưỡng thiết lập của nhau:
Nút thắt: liệu người leo núi có được buộc nút thắt hình số 8 đúng không và người đỡ có đóng hệ thống đỡ chính xác bằng nút thắt không?
Khóa: cả hai dây đai bảo hộ có khóa chặt với nhau không? Cho dù đó là bản chất vốn có trong thiết kế khóa hoặc (trên dây nịt đai bảo hộ cũ), người leo núi phải thực hiện nhiệm vụ, dây đai phải luồn qua gấp đôi qua khóa để đảm bảo an toàn.
Thiết bị hãm dây: có được luồn đúng cách không? Liệu carabiner có đi qua dây, cáp thiết bị hãm dây và vòng của thiết bị hãm dây không? Liệu carabiner đã được khóa chưa?
Kiểm tra khẩu lệnh: vì các thuật ngữ có thể khác nhau, hãy giao tiếp với người đỡ để kiểm tra khẩu lệnh và để chắc chắn rằng cả hai đồng ý với mọi thuật ngữ bạn sẽ sử dụng.
5. Khẩu lệnh khi đỡ
Hãy nói to với những khẩu lệnh bên dưới, bởi vì thông tin sai lệch có thể gây hậu quả như bất kỳ loại lỗi và nguy cơ khi leo núi khác. Xem lại các khẩu lệnh ban đầu để chắc chắn rằng bạn và đối tác của bạn hiểu nhau.
Các khẩu lệnh phổ biến
Người leo: “On belay?” (Bạn đã sẵn sàng để đỡ tôi chưa?)
Người đỡ: Belay on (Tôi đã sẵn sàng.)
Người leo: “Climbing.” (Bây giờ tôi sẽ leo lên.)
Người đỡ: “Climb on” (Tôi đã sẵn sàng, bạn cứ tiếp tục leo lên.)
Người leo: “Slack!” (Nhả dây thêm một chút)
Người đỡ: (Nhả dây và tạm dừng để xem người leo núi có hỏi lại không.)
Người leo: “Up rope.” (Kéo phần dây chùng.)
Người đỡ: (Kéo phần chùng và tạm dừng để xem người leo núi có hỏi lại không.)
Người leo: “Tension.” (tôi muốn nghỉ ngơi bằng cách treo người trên dây bây giờ.)
Người đỡ: “Gotcha.” (Bỏ tất cả dây chùng và giữ chặt.)
Người leo: “Ready to lower.” (Tôi đã hoàn thành việc leo núi, bạn có thể chuẩn bị hạ tôi xuống.)
Người đỡ: “Lowering.” (Định vị lại cả hai tay để phanh.)
Người leo: “Off belay.” (Tôi đã đứng vững trên mặt đất.)
Người đỡ: “Belay off.” (Tôi đã ngừng đỡ bạn.)
Nhiều người leo núi sử dụng lệnh “take” thay vì “tension”, khi họ muốn người đỡ loại bỏ dây chùng và kéo sức nặng của người leo núi trên sợi dây. Tuy nhiền việc sử dụng khẩu lệnh take đôi khi dễ gây nhầm lẫn với slack.
Bắt đầu mọi khẩu lệnh với tên đối tác của bạn. Trên một khu vực leo núi đông đúc hoặc trong một phòng tập thể dục bận rộn, giọng nói rất khó để phân biệt. Một cách chắc chắn mà đối tác của bạn sẽ biết rằng khẩu lệnh xuất phát từ bạn là thêm tên đối tác của bạn vào đó.
Các khẩu lệnh quan trọng khác
Nếu bạn nghe thấy những tiếng hét của một người leo núi, có hoặc không có tên, hãy sẵn sàng.
- “Đá!” – Điều này là cho bất cứ điều gì, tự nhiên hoặc nhân tạo, bị lỏng lẻo và có thể rơi xuống đất. Khi bạn nghe thấy điều này, hãy nhìn xuống (không phải lên) để mũ bảo hiểm của bạn có thể bảo vệ bạn.
- “Chú ý!” – Điều này có nghĩa là một người leo núi nghĩ rằng có khả năng họ sẽ bị ngã.
- “Rơi!” – Đây có nghĩa là chính xác những gì bạn đang nghĩ.
6. Kỹ thuật đỡ người leo núi
Sau đây là các nguyên tắc phổ biến của kỹ thuật đỡ:
- Luôn luôn giữ (các) tay phanh của bạn trên dây.
- Chỉ trượt một tay khi dây được giữ chắc ở vị trí phanh.
- Luôn định hướng tay phanh ở vị trí tự nhiên và mạnh nhất.
- Luôn duy trì sự chú ý đối với người leo núi của bạn và cảnh giác với mọi mối nguy hiểm xung quanh.
Tư thế đứng khi đỡ
- Về mặt thể thao, điều đó có nghĩa là bàn chân không chiếm ưu thế sẽ hướng về phía trước, đầu gối của bạn bị uốn cong và toàn bộ cơ thể bạn được thư giãn nhưng sẵn sàng.
- Về mặt địa lý, điều đó có nghĩa là bạn không đứng quá xa tường. Để tránh tác động từ người leo núi hoặc tảng đá, bạn cũng phải cách một bước so với tường/ đá dưới tuyến đường leo núi.
- Về mặt tổ chức, điều đó có nghĩa là bất kỳ sợi dây nào trên mặt đất phải được xếp chồng lên nhau gọn gàng để nó không bị rối khi bạn đỡ người leo núi.
Tư thế tay khi đỡ
- Tay phanh: đặt bàn tay chiếm ưu thế của bạn khoảng sáu inch bên dưới thiết bị hãm dây và nắm chắc dây. Ngón cái và ngón trỏ hướng lên, không hướng xuống. (Lưu ý: nếu bạn đặt tay phanh quá gần thiết bị, bạn có nguy cơ bị chèn ép nghiêm trọng khi bị ngã mạnh, điều này sẽ khiến bạn có nguy cơ làm rơi dây.)
- Tay hướng dẫn: đặt bàn tay đối diện của bạn lên phía người leo núi của dây thừng. Nắm lấy nó hơi cao trên đầu của bạn ở độ cao dễ dàng chạm đến
Kỹ thuật PBUS (Pull, Brake, Under, Slide)
Khi bạn đang chuẩn bị đỡ một người leo núi tự do, phần lớn thời gian của bạn dành cho việc đi nhả dây khi người đó leo lên. Phương pháp PBUS là một cách đơn giản, hiệu quả để làm điều này:
- Kéo (pull): kéo tay hướng dẫn của bạn xuống dưới trong khi cũng nhấc dây phanh được kẹp chặt ra và lên. Điều này sẽ giúp dây ít bị chùng khi đối tác của bạn leo lên.
- Phanh (brake): khi tay dẫn hướng gần thiết bị hãm dây, lật ngược dây phanh xuống để khóa dây trong thiết bị.
- Bên dưới (under): di chuyển tay dẫn hướng đến dây phanh, đặt nó bên dưới tay phanh. Nắm chặt dây để tạo tay phanh tạm thời mới.
- Trượt (slide): nới lỏng tay cầm, nhưng không tháo ngón tay của bàn tay phanh ban đầu của bạn. Trượt nó lên đến vị trí ban đầu của nó, sáu inch bên dưới thiết bị hãm dây và nắm chặt dây.
- Lặp lại: di chuyển bàn tay hướng dẫn của bạn trở lại vị trí ban đầu và bạn đã sẵn sàng để lặp lại những bước trên. Nói chung, các kỹ thuật PBUS nhanh ngắn hoạt động tốt nhất.
Xem và lắng nghe người leo núi của bạn chặt chẽ và liên tục. Khi người leo núi tạm dừng, bạn tạm dừng. Luôn dừng ở vị trí phanh. Bạn cũng phải chuẩn bị để đỡ người leo núi nếu họ ngã, giữ mức căng cho sợi dây và hạ thấp người leo núi của bạn.
7. Đỡ người leo núi bị ngã
Cho dù đó là vì bạn nghe thấy người leo núi hét lên hoặc bạn phát hiện ra họ bị ngã bởi vì bạn không bao giờ rời mắt khỏi người leo núi của bạn, bạn phải phản ứng nhanh chóng. Đó là lý do tại sao tư thế đứng hãm dây của bạn là rất quan trọng.
- Kéo tay phanh của bạn xuống khi bạn siết chặt tay cầm.
- Sử dụng cơ thể, dây đai bảo hộ, dây thừng và thiết bị hãm dây của bạn để hấp thụ lực rơi.
Cơ thể của bạn đang hoạt động như một đối trọng với cơ thể người leo núi. Nếu bạn đã loại bỏ sự chậm chạp một cách nhất quán trong quá trình leo núi, cả khoảng cách người leo núi rơi và lực mà bạn dùng để đỡ sẽ tương đối ít.
Lưu ý rằng dây thừng leo núi được thiết kế để kéo giãn một chút, giúp hấp thụ lực của cú ngã và, lần lượt, làm giảm lực trên cơ thể của người leo núi trong suốt quá trình ngã.
Giữ người leo núi khi dừng
Bất cứ khi nào một người leo núi muốn tạm dừng vì bất kỳ lý do nào, như để nghỉ ngơi, hãy xem xét một động tác hoặc hét to khẩu lệnh khi ở trên đỉnh của cuộc leo núi.
- Loại bỏ bất kỳ chùng trong dây
- Kéo tay phanh của bạn xuống
- Lùi lại để duy trì căng dây
- Hét to “Gotcha” (đã giữ được bạn)
Cách hạ người leo núi
Khi người leo núi đã hoàn thành tuyến đường, yêu cầu căng dây và bạn sẽ hạ được họ, người leo núi sẽ ngả người vào tư thế ngồi và la to “Hạ tôi!”
- Đưa tay hướng dẫn của bạn dưới tay phanh của bạn
- Giữ cả hai tay trên dây
- La to “Lowering!”
- Để dây từ từ đi qua thiết bị hãm dây, hạ thấp người leo núi
- Duy trì tốc độ ổn định, điều chỉnh tốc độ nếu người leo núi yêu cầu
- Tạm dừng để người leo núi nhìn thấy và quan sát các chướng ngại vật như một tảng đá, mái nhà hoặc các phần nhô ra
- Giảm tốc độ gần mặt đất để cho phép người leo núi chạm xuống với bước chân tốt
Khi người leo núi đang đứng trên mặt đất, giữ thăng bằng một cách an toàn trên hai chân, người leo núi hét lên “”Off belay!”. Bạn hãy trả lời bằng cách nhả thật nhiều dât và nói khẩu lệnh “Belay off!”
Hãy nhớ rằng: leo núi an toàn là trách nhiệm của bạn. Không có bài viết hay video trên internet nào có thể thay thế hướng dẫn và kinh nghiệm phù hợp. Bài viết này chỉ nhằm mục đích bổ sung. Hãy chắc chắn rằng bạn đã thực hành các kỹ thuật phù hợp và yêu cầu an toàn trước khi bạn leo lên.
Nguồn: REI
Xem thêm >> Rock Climbing là gì? Kinh nghiệm Rock Climbing dành cho người mới bắt đầu
